प्रतिसाद म्हणजे प्रतिध्वनी, जुगलबंदी, कर्माचे फल. यादृष्टीने साद प्रतिसाद हे शब्द वापरले जातात.

मी महाबळेश्‍वरला गेलो तेथे इको पाँर्ईंटला गेल्यावर मी आलो, मी आलो अशी साद दिली. तेथे कांही वेळ हाच आवाज मला ऐकावयास मिळाला.

मी विचारात पडलो, मी एकदा साद घातली तर मला कित्येक वेळा प्रतिसाद या दरीतून मिळाला. येथे निसर्गपण आपल्याला साद प्रतिसादाचे उत्तम उदाहरण देतो.

प्रपंचात पण आपण एखाद्याला अडचणीत असताना त्याला उपयोगी पडलो, निष्कपट भावनेने मदत केली, कोणतीही अपेक्षा न ठेवता मदत केली तर केव्हा तरी त्या मदतीची फेड आपणाला दिसून येते. मनुष्य जन्मात आल्यानंतर या नियमाचे आपण पालन करणे गरजेचे आहे.

शेतकरी असतो. शेताची मशागत करुन धान्याचे बी शेतात पेरतो. पाऊस पडल्यावर ते बी प्रतिसाद देते. हजारो कणसांनी धान्याची रास त्याचे पदरात पडते. त्याचा प्रपंच सुखी समाधानी होतो. येथे पण प्रतिसाद कसा असतो हे नजरे समोर येते.

जीवनाचे कोणत्याही क्षेत्रात उदा. गायन, वक्तृत्व, नाटक, सिनेमात जेथे जेथे आपण साद देतो, भोग देतो, प्रयत्न करतो तेथे तेथे प्रतिसाद मिळतो. कांही वेळा लगेच मिळेल. कधी वेळाने मिळेल, पण प्रतिसाद मिळणार हे नक्की.

शिवाजीराव भोसले, पु. ल. देशपांडे यांनी भाषणातून श्रोत्यांना साद घातली. श्रोत्यांनी अनेक पटीने त्यांना प्रतिसाद दिली त्यांचे नाव अजरामर केले.

माणसाने जीवनामध्ये साद घालण्याचा सराव केला पाहिजे. तेथे आपोआप प्रतिसाद मिळत जाईल. तुम्ही साखर ठेवा न बोलविता तेथे मुंग्या येतील व प्रतिसाद देतील.

लहान बालक त्याला कांही कळत नसते. त्याला चुटकी वाजवून आई साद घालते. रडणारे बालक चुटकीसरशी रडण्याचे थांबुन आईकडे जाते तेथे प्रतिसाद दिसून येतो.

टाळी वाजताना ती एका हाताने वाजत नाही. जेव्हा एका हाताला दुसर्‍या हाताची साद लाभते. तेव्हा तेथे प्रतिसाद उत्पन्न होतो आरती संपन्न होते. असा हा साद-प्रतिसाद ठेवण्यात झाला तर जीवनाला अर्थ आहे, नाहीतर सर्व निष्फळ होईल.

साद घालण्याचा, गुणगौरव करणाचा सराव करा. तुमच्या जीवनात आनंदाचा प्रतिसाद येईल. जीवन उजळून जाइल.

रोजच दिवाळी तुमचे घरात साजरी होईल.

करोनाच्या काळात आपण त्या विषाणुला साद देत आहोत, म्हणून तो फोफावत जात आहे.

त्याला साद घालू नका, घरात रहा, अलिप्त रहा. तो आपोआप दूर निघुन जाईल.