‘मेळावा’ याचा अर्थ एकत्र येणे. एकत्र येऊन काही कार्यक्रम करणे, जनजागृती करणे.
आयुष्यात जन्मापासून अनेक मेळावे, प्रसंग प्रत्येकाच्या आयुष्यात येत असतात. जसे साहित्य मेळावा, गुरुजन मेळावा, विद्यार्थी मेळावा, राष्ट्रीय मेळावा, जागतिक मेळावा, कुंभ मेळावा, पशु-पक्षी मेळावा, नाट्य संगीत मेळावा, चित्रपट मेळावा.
अशाच प्रकारे परमार्थातपण संत मेळावा पहावयाला मिळतो.
आता संत म्हणजे कोण?
ज्यांनी मद्, मोह, माया, अहंकार, अपेक्षा, आसक्ती, क्रौर्य, अपरिग्रह यावर प्रभुत्व मिळविले आहे, असे जे साधक त्यांना संत म्हणतात.
अशा प्रकारे सात विषयावर प्रभुत्व असणारे संत यांचा जो मेळावा, सोहळा त्यांना संत मेळावा म्हणतात.
या साधकांनी प्रपंचातील या आसक्तीवर मात करुन जनामध्ये हा भाव निर्माण करण्याचे व्रत घेतले असते त्यासाठी त्या कार्याच्या कार्यशाळेला संत मेळावा म्हणतात.
संत हे संस्कृतीचे दर्शन घडविणारे संस्कृती जनांचे मनांत र्‍हदयात बिंबविणारे प्रचारक होत. भारतीय संस्कृती जगात आज जी टिकली आहे, ती या संतांचे मेळाव्या मुळे.
संत मेळाव्याचा विचार करताना वारकरी हा प्रमुख समुदाय डोळ्या समोर उभा रहातो. नंतर सामान्य जनावर संस्काराचे धडे देणारे म्हणजे संत म्हणजे संतमेळावे होय.
असा भारतीय संस्कृतीत संत मेळावा फार मोठा आहे. या मेळाव्याचा विचार येताच डोळ्यासमोर येतात संत ज्ञानेश्‍वर, संत तुकाराम, संत नामदेव, संत एकनाथ, संत ब्रम्हचैतन्य गोंदवलेकर महाराज, संत समर्थ रामदास, संत सावतामाळी, संत जनाबाई, संत बहिणाबाई, संतश्रेष्ठ गाडगे महाराज, संत स्वामी समर्थ, संत सावित्रीबाई फुले, संत श्री. तरुण सागर महाराज, संत श्री. रामकृष्ण परमहंस, संत विवेकानंद, संत विनोबा भावे असे एक ना अनेक संत डोळ्या समोर येतात.
त्यांचे काळात त्यांनी घेतलेले मेळावे व त्याचे फलीत आज आपण पहात आहोत. ही भारतीय संस्कृतिची उन्नत्ती या मेळाव्यातून झाली. त्यामुळे या संत मेळाव्यात फार महत्व आहे.
अशा या संतांना संतांच्या मेळाव्यात आपणाला कायेने सहभागी होता आले नाही तरी मनाने आपण त्यांच्या विचारात सहभागी होवू शकतो.
हे मेळावे मन मंदिरात उतरले की संतांचे काम संपते . म्हणून असे संत मेळावे वरचेवर घडो व सर्व सृष्टीमध्ये आनंद पसरो ही परमेश्‍वर चरणी प्रार्थना.
